NCERT Solutions for Class 10 Science Chapter 1 Chemical Reactions and Equations in Assamese Medium

NCERT Solutions for Class 10 Science Chapter 1 Chemical Reactions and Equations in Assamese Medium 

ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া আৰু সমীকৰণ

 

Class 10 Science NCERT Textbook – Page 6

 

প্ৰ শ্না ৱ লী

 

1.    বায়ুত দহনৰ আগতে মেগনেছিযামৰ ফিটা এডাল পৰিস্কাৰ কৰি ল’ব লাগে কিয় ?

উত্তৰ: মেগনেছিয়ামৰ ফিটা এডালৰ ওপৰত মেগনেচিয়াম অক্সাইড (MgO) ৰ তৰফ থাকে যিয়ে পুনৰ অক্সিজেনৰ লগত বিক্ৰিয়া কৰাত বাধা দিয়ে । সেয়েহে বায়ুত দহনৰ আগতে মেগনেছিয়ামৰ ফিটা এডাল পৰিস্কাৰ কৰি ল’ব লাগে।

2.           তলৰ ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়াবোৰৰ বাবে সন্তুলিত সমীকৰণ লিখা ।

(i) হাইড্ৰ’জেন + ক্ল’ৰিন → হাইড্ৰজেন ক্লৰাইড

(ii) বেৰিয়াম ক্ল’ৰাইড + এলুমিনিয়াম ছালফেট  → বেৰিয়াম ছালফেট + এলুমিনিয়াম ক্ল’ৰাইড 

(iii) ছ’ডিয়াম + পানী → ছ’ডিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইড +হাইড্ৰ’জেন 

    উত্তৰ :  

      (i)  H₂ + Cl₂  → 2HCl

          (ii)  3BaCl₂ + Al₂(SO₄)₃ → 3BaSO₄ + 2AlCl₃

          (iii)  2Na + 2H₂O → 2NaOH + H₂

3. তলৰ বিক্ৰিয়াবোৰৰ বাবে অৱস্থা চিহ্ন ( State Symbols) সহ একোটা সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণ লিখা ।

(i) বেৰিয়াম ক্ল’ৰাইড  আৰু ছ’ডিয়াম ছালফেটৰ জলীয় দ্ৰৱৰ মাজত বিক্ৰিয়া ঘটি অদ্ৰাৱ্য বেৰিয়াম ছালফেট আৰু ছ’ডিয়াম ক্ল’ৰাইডৰ দ্ৰৱ প্ৰস্তত হয় ।

(ii) ছ’ডিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইড দ্ৰৱ (পানীত) হাইড্ৰ’ক্ল’ৰিক এছিডৰ (পানীত)ৰে সৈতে বিক্ৰিয়া কৰি ছ’ডিয়াম ক্ল’ৰাইডৰ দ্ৰৱ আৰু পানী উৎপন্ন কৰে । 

 উত্তৰ :  

(i) BaCl₂  + (aq) + Na₂SO₄ → BaSO₄ (S) + 2NaCl (aq) 

(ii) 2NaOH (aq) +2HCl (aq) →2NaCl (aq) + H₂O (l)

 

Class 10 Science NCERT Textbook – Page 10 

1.   এটা পদাৰ্থ ‘X’ দ্ৰৱক বগা ৰঙ সানিবলৈ (White washing) ব্যৱহাৰ কৰা হয় । 

 (i) পদাৰ্থ ‘X’ ৰ নাম আৰু সংকেত লিখা ।

 (ii) পানীৰে সৈতে পদাৰ্থ ‘X’ এ কৰা বিক্ৰিয়াটো লিখা । 

উত্তৰ : (i) পদাৰ্থ ‘X’ ৰ নাম : কেলছিয়াম অক্সাইড 

                            সংকেত : CaO

    (ii) পানীৰে সৈতে পদাৰ্থ ‘X’ এ কৰা বিক্ৰিয়াটো হ’ল -                                           

               CaO    +  H₂O   →   Ca(OH)₂

             (পোৰাচূন)                (শিথিলিত চূন)

 

2.           কাৰ্যকলাপ 1.7 ত এটা পৰীক্ষানলত , সংগ্ৰহ কৰা গেছৰ পৰিমানণ আনটো পৰীক্ষানলত  সংগ্ৰহ কৰা পৰিমানণ  দূগুণ কিয় ?  এই গেছটোৰ নাম লিখা । 

ইয়াত , 

            উৎপন্ন হোৱা হাইড্ৰ’জেন গেছৰ আয়তন অক্সিজেন গেছৰ দূগুণ । সেইবাবে এটা পৰীক্ষানলীত  সংগ্ৰহ কৰা গেছৰ পৰিমাণ আনটো পৰীক্ষানলত  সংগ্ৰহ কৰা পৰিমানণ  দূগুণ ।

                         গেছটোৰ নাম : অক্সিজেন আৰু হাইড্ৰ’জেন ।

Class 10 Science NCERT Textbook – Page no 13

 

1.লোৰ গজাল এটা ডুবাই ৰাখিলে ক’পাৰ ছালফেটৰ দ্ৰৱ এটাৰ ৰঙৰ পৰিৱৰ্বতন ঘটে কিয় ? 

উত্তৰ : লো কপাৰতকৈ অধিক সক্ৰিয় গতিকে লোৱে ক’পাৰ ছালফেট দ্ৰৱ ক’পাৰ মৌলটোক অপসাৰিত কৰি আইৰণ ছালফেট  উৎপন্ন কৰিছে । সেইবাবে দ্ৰৱটোৰ ৰঙৰ পৰিৱৰ্তন কৰিছে । 

  এই বিক্ৰিয়াটোৰ ৰাসায়নিক হ’ব -

Fe (S)  +  CuSo₄ (aq) → FeSo₄ (aq)  +  Cu (S) 

 

2.  কাৰ্যকলাপ 1.10 ত দিয়া বিক্ৰিয়াটোৰ বাহিৰে আন এটা দ্বিঅপসৰন বিক্ৰিয়াৰ উদাহৰণ দিয়া । 

উত্তৰ :  2Cu  +  O₂    →  2CuO         

     

3.           তলৰ বিক্ৰিয়া কেইটাত জাৰিত আৰু বিজাৰিত হোৱা পদাৰ্থসমূহ বাচি উলিওৱা ।

(i) 4Na (S)  +  O₂ (g)  → 2Na₂ O(S) 

(ii) CuO (S)  +  H₂ (g)  → Cu (S) + H₂O (l) 

উত্তৰ : 

(i) 4Na (S) + O₂ (g) → 2Na₂O(S) → Na জাৰিত হৈ  Na₂O উৎপন্ন  হৈছে । 

(ii) CuO (S) + H₂ (g) →Cu (S)+ H₂O(l) → CuO(S) বিজাৰণ হৈ Cu উৎপন্ন   হৈছে ।  আৰু H₂ জাৰণ হৈ H₂O উৎপন্ন   হৈছে । 

NCERT Solutions for Class 10 Science Chapter 1 Textbook Chapter End Questions in Assamese Medium

(অনুশীলনী)

1.   তলৰ বিক্ৰিয়াটোৰ বাবে উক্তিসমূহৰ কোনকেইটা অশুদ্ধ ? 

       2PbO (S)  + C (S) → 2Pb (S)  + CO₂ (g) 

a.           লেড বিজাৰিত হৈছে । 

b.           কাৰ্বন ডাই অক্সাইড জাৰিত হৈছে । 

c.           কাৰ্বন জাৰিত হৈছে ।

d.           লেড অক্সাইড বিজাৰিত হৈছে । 

            (i)   (a) আৰু   (b)

            (ii)   (a)  আৰু (c)

    (iii)  (a) , (b)  আৰু  (c) 

    (iv)  সকলো 

উত্তৰ :   (i)  (a) আৰু (b) 

 

2. Fe₂O₃  +  2Al  → Al₂O₃  +  2Fe

 ওপৰতৰ বিক্ৰিয়াটো এটা উদাহৰণ 

a.           এটা সংযোজন বিক্ৰিয়াৰ

b.           এটা দ্বিঅপসৰণ বিক্ৰিয়াৰ

c.           এটা বিযোজন বিক্ৰিয়াৰ

d.           এটা অপসৰণ বিক্ৰিয়াৰ

উত্তৰ :    (d) এটা অপসৰণ বিক্ৰিয়াৰ

 

 3. কি ঘটে যেতিয়া লঘু হাইড্ৰ’ক্লৰিক এছিড লোৰ গুৰিত যোগ কৰা হয় ? শুদ্ধ উত্তৰটো টিক চিন দিয়া । 

a.           হাইড্ৰজেন গেছ আৰু আইৰণ ক্ল’ৰাইড উৎপন্ন হয় । 

b.           ক্ল’ৰিন গেছ আৰু আইৰণ হাইড্ৰ’ক্সাইড উৎপন্ন হয় । 

c.           বিক্ৰিয়া নঘটে । 

d.           আইৰণ লৱণ আৰু পানী উৎপন্ন হয় । 

উত্তৰ :  (a) হাইড্ৰজেন গেছ আৰু আইৰণ ক্ল’ৰাইড উৎপন্ন হয় । 

 

4. সন্তুলিত  ৰাসায়নিক সমীকৰণ কি ? ৰাসায়নিক সমীকৰণসমূহ কিয় সন্তুলিত কৰিব লাগে ? 

উত্তৰ: সন্তুলিত  ৰাসায়নিক সমীকৰণ হৈছে এনে এটা ৰাসায়নিক সমীকৰণ য’ত বিক্ৰিয়ক আৰু বিক্ৰিয়জাত পদাৰ্থৰ প্ৰতিটো উপাদান মৌলৰ সমান সংখ্যক পৰমানু থাকে । 

           ভৰৰ নিত্যতা বিধি অনুসৰি “ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া এটাত ভৰৰ সৃষ্টি বা নাশ  হ’ব নোৱাৰে । সেয়েহে   ভৰৰ নিত্যতা বিধি অনুসৰি ৰাসায়নিক সমীকৰণ সন্তুলিত হোৱাৰ প্ৰয়োজন ।

5. তলৰ উক্তিসমূহৰ ৰাসায়নিক সমীকৰণৰ ৰূপত লিখা আৰু সন্তুলন কৰা । 

a.           হাইড্ৰ’জেন গেছে নাইট্ৰ’জেনেৰে সৈতে লগ হৈ এম’নিয়া প্ৰস্তত কৰে । 

উত্তৰ :   ⇒ H₂  +  N₂   →  NH₃

সমতুল ৰাসায়নিক সমীকৰণ

        3H₂ (g)  +  N₂   →  2NH₃ (g)

 

        

b.      হাইড্ৰ’জেন ছালফাইডে বায়ুত দাহিত হৈ পানী আৰু ছালফাৰ ডাই অক্সাইড উৎপন্ন কৰে । 

উত্তৰ :    H₂S  +  O₂  →  H₂O  +  SO₂

সমতুল ৰাসায়নিক সমীকৰণ

         2H₂S (g)  +  3O₂  →  2H₂O (l)  +  2SO₂ (g) 

c.   বেৰিয়াম ক্ল’ৰাইডে এলুমিয়াম ছালফেটেৰে সৈতে বিক্ৰিয়া কৰি এলুমিয়াম ক্ল’ৰাইড আৰু বেৰিয়াম ছালফেটৰ অধ:ক্ষেপ উৎপন্ন কৰে ।

 উত্তৰ :     BaCl₂  +  Al₂(SO₄)₃  →  BaSO₄  + AlCl₃

 

সমতুল ৰাসায়নিক সমীকৰণ

3BaCl₂ (aq) +  Al₂(SO₄)₃ (aq) →  3BaSO₄ (s)  + 2AlCl₃ (aq) 

d.   পটেছিয়াম ধাতুয়ে পানীৰে সৈতে বিক্ৰিয়া কৰি পটেছিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইড আৰু হাইড্ৰ’জেন গেছে উৎপন্ন কৰে ।

 উত্তৰ:     K  +  H₂O  →  KOH  +  H₂

সমতুল ৰাসায়নিক সমীকৰণ

            2K (s)  +  2H₂O  →  2KOH (aq)  + H₂ (g)

6. তলৰ ৰাসায়নিক সমীকৰণসমূহ সন্তুলন কৰা । 

a.           HNO₃  +  Ca (OH)₂ →  Ca (NO₃)₂  +  H₂ O

উত্তৰ: 2HNO₃  +  Ca (OH)₂ →  Ca (NO₃)₂ +  2H₂O

b.    NaOH  +  H₂SO₄  → Na₂SO₄  +  H₂O

উত্তৰ: 2NaOH  +  H₂SO₄  → Na₂SO₄  +  H₂O

c.   NaCl  + AgNO₃  → AgCl  +  NaNO₃

উত্তৰ: NaCl  + AgNO₃  → AgCl  +  NaNO₃

 

d.   BaCl₂  +  H₂SO₄  → BaSO₄  +  HCl

উত্তৰ: BaCl₂  +  H₂SO₄  → BaSO₄  + 2HCl

7. তলৰ বিক্ৰিয়াবোৰৰ বাবে সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণবোৰ লিখা । 

a.           কেলছিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইড  +  কাৰ্বন ডাই অক্সাইড  →  কেলছিয়াম কাৰ্বনেট  +  পানী  । 

উত্তৰ: Ca(OH)₂ (aq)  +  CO₂ (g) → CaCO₃ (aq)  + H₂O (l)

b.   যিংক  +  ছিলভাৰ নাইট্ৰেট  →  যিংক নাইট্ৰেট + ছিলভাৰ  । 

উত্তৰ:   Zn (s) + 2AgNO₃ (aq) → Zn(NO₃)₂ (aq) + 2Ag (s) 

 

   (c)  এলুমিনিয়াম  +  ক’পাৰ ক্ল’ৰাইড  →  এলুমিনিয়াম ক্ল’ৰাইড  +  ক’পাৰ ।

উত্তৰ:2Al (s) + 3CuCl₂ (aq) → 2AlCl₃ (aq) + 3Cu (s) 

 

    (d) বেৰিয়াম ক্ল’ৰাইড  + পটেছিয়াম ছালফেট   → বেৰিয়াম ছালফেট   + পটেছিয়াম ক্ল’ৰাইড  । 

উত্তৰ:  BaCl₂  (s)  +  K₂SO₄ (aq)  → BaSO₄ (aq)  +  2KCl (s)

8. তলত দিয়াবোৰৰ বাবে সন্তুলিত ৰাসায়নিক সমীকৰণ লিখা আৰু প্ৰতিটো কোন প্ৰকাৰৰ বিক্ৰিয়া চিনাক্ত কৰা । 

   

a.           পটেছিয়াম ব্ৰ’মাইড (aq)  +  বেৰিয়াম আয়’ডাইড (aq) →  পটেছিয়াম আয়’ডাইড  (aq) + বেৰিয়াম ব্ৰ’মাইড (S)

b.   যিংক কাৰ্বনেট (S)  →  যিংক অক্সাইড (S) +  কাৰ্বন ডাই অক্সাইড (g) 

 

   (c) হাইড্ৰ’জেন (g) + ক্ল’ৰিন (g) → হাইড্ৰ’জেন ক্ল’ৰাইড (g) 

 

   (d)  মেগনেছিয়াম (s)  +  হাইড্ৰ’ক্ল’ৰিক এছিড (aq)  → মেগনেছিয়াম ক্ল’ৰাইড (aq)  + হাইড্ৰ’জেন  (g)

 

উত্তৰ :   

ক্ৰমিক  নং	সমতুল ৰাসায়নিক সমীকৰণ	বিক্ৰিয়াৰ প্ৰকাৰ
(a)	2KBr (aq) + BaI2 (aq) → 2KI (aq) + BaBr2 (s)	দ্বিঅপসৰণ বিক্ৰিয়া
(b)	ZnCO3 (s) → ZnO (s) + CO2 (g)	বিযোজন বিক্ৰিয়া
(c)	H2 (g) + Cl2 (g) → 2HCl (g)	সংযোজন বিক্ৰিয়া
(d)	Mg (s) + 2HCl (aq) → MgCl2 (aq) + H2 (g)	অপসৰণ বিক্ৰিয়া

9. তাপবৰ্জী আৰু তাপগ্ৰাহী বিক্ৰিয়া বুলিলে কি বুজা ? উদাহৰণ দিয়া । 

উত্তৰ :  যি ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়াত বিক্ৰিয়াজাত পদাৰ্থ উৎপন্ন হোৱাৰ লগতে তাপৰ উদ্ভৱ হয় তাকে তাপবৰ্জী  বিক্ৰিয়া বোলে । 

 

 উদাহৰণস্বৰূপে:    মিথেন গেছে বায়ুত অক্সিজেনৰ উপস্থিতিত জ্বলি কাৰ্বন ডাই অক্সাইড আৰু পানী উৎপন্ন কৰাৰ লগতে যথেষ্ট পৰিমাণৰ তাপ শক্তি উৎপন্ন কৰে । 

  CH₄ (g) + 2O₂ (g) → CO₂ (g) + 2H₂O (g) + তাপ শক্তি

আনহাতে ,

           যি ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়াত শক্তি বা তাপ শোষিত হয় তাকে তাপগ্ৰাহী বিক্ৰিয়া বোলে ।

উদাহৰণস্বৰূপে:  ছিলভাৰ ক্ল’ৰাইড আৰু ক্ল’ৰিন সূৰ্যৰ পোহৰৰ উপস্থিতিত ছিলভাৰ উৎপন্ন কৰাৰ লগতে ক্ল’ৰিন উৎপন্ন কৰে । 

10. শ্বসনক এটা তাপবৰ্জী বিক্ৰিয়া বুলি কিয় বিবেচনা কৰা  হয়  ? বাখ্যা কৰা  ।

উত্তৰ : শ্বসন এনে এটা প্ৰক্ৰিয়া য’ত জৈৱিক পদাৰ্থসমূহৰ বিভংগন ঘটি শক্তি মুক্ত হোৱাৰ লগতে সৰল বিক্ৰিয়াজাত পদাৰ্থ উৎপন্ন হয় ।   যাক পৰৱৰ্তী পৰ্যায়ত দেহৰ বিভিন্ন ক্ৰিয়াকলাপত ব্যৱহাৰ কৰা হয় । পাচন প্ৰক্ৰিয়াত খাদ্যত থকা কাৰ্ব’হাইড্ৰেট  গ্লক’জলৈ বিযোজিত হয় । এই গ্লক’জে দেহৰ কোষত অক্সিজেনৰ সৈতে বিকেৰিয়া কৰি কাৰ্বন ডাই অক্সাইড আৰু পানী উৎপন্ন কৰাৰ লগতে শক্তি উৎপন্ন কৰে । 

      বিক্ৰিয়াটোৰ ৰাসায়নিক সমীকৰণ হৈছে :-

 C₆H₁₂O₆ (aq) + 6O₂ (aq)   → 6CO₂ (g) + 6H₂O (l) + শক্তি

 

এই বিক্ৰিয়াত শক্তি উতপন্ন হোৱা বাবে ইয়াক তাপবৰ্জী বিক্ৰিয়া হিচাপে  বিবেচনা কৰা হয় ।

11. বিযোজন বিক্ৰিয়াক সংযোজন বিক্ৰিয়াৰ বিপৰীত বোলা হয় কিয়  ?   এই সমূহ বিক্ৰিয়াৰ বাবে সমীকৰণ লিখা । 

 

উত্তৰ:    সংযোজন বিক্ৰিয়াত দুটা বা ততোধিক পদাৰ্থ (মৌল যৌগ)  যোজিত হৈ নতুন পদাৰ্থ উৎপন্ন কৰে । 

উদাহৰণস্বৰূপে:  অক্সিজেনৰ উপস্থিতিত হাইড্ৰ’জেনক দাহিত কৰিলে ই এক শিখা জ্বলি পানী উৎপন্ন কৰে ।

  2H₂ (g) + O₂ (g) → 2H₂ (g) 

 

বিযোজন বিক্ৰিয়াত এটা ৰাসায়নিক পদাৰ্থ বা যৌগ বিযোজিত হৈ দুটা ততোধিক পদাৰ্থ উৎপন্ন হয় । 

উদাহৰণস্বৰূপে:   পানীত বিদ্যুত বিশ্লেষণ কৰিলে হাইড্ৰ’জেন গেছ আৰু অক্সিজেন গেছ উৎপন্ন হয় । 

12 . তাপ , পোহৰ আৰু বিদ্যুৎ শক্তিৰে সংঘটিত বিযোজন বিক্ৰিয়াৰ একোটাকৈ সমীকৰণ লিখা ।

উত্তৰ :  (i) তাপ শক্তিৰে সংঘটিত বিযোজন বিক্ৰিয়া (তাপীয় বিযোজন)

13.  অপসৰণ আৰু দ্বিঅপসৰণ বিক্ৰিয়াৰ মাজত পাৰ্থক্য কি ? এই বিক্ৰিয়াটোৰ বাবে সমীকৰণ লিখা ।

 

উত্তৰ :   এবিধ ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া য’ত অধিক সক্ৰিয় মৌল এটাই কম সক্ৰিয় মৌল এটাক ইয়াৰ যৌগ দ্ৰৱৰ পৰা অপসাৰিত কৰে তেনে ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়াক অপসৰণ বিক্ৰিয়া বোলে । 

যেনে :   সমীকৰণ অপসৰণ বিক্ৰিয়াৰ :

          Mg (s) + 2HCl (aq) → MgCl₂ (aq) + H₂ (g)

 

       এবিধ  ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া য’ত দুটা বিক্ৰিয়কে আয়ন বিনিময় কৰি নতুন বিক্ৰিয়াজাত পদাৰ্থ উতপন্ন হয় তেনে ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়াক   দ্বিঅপসৰণ বিক্ৰিয়াৰ বোলে । 

যেনে :    সমীকৰণ অপসৰণ বিক্ৰিয়াৰ : 

      2KBr (aq) + BaI₂ (aq) → 2KI (aq) + BaBr₂ (s)

14. ছিলভাৰ সংশোধনত ছিলভাৰ নাইট্ৰেট দ্ৰৱ পৰা আহৰণ কৰোঁতে ক’পাৰ ধাতুৰদ্বাৰা অপসাৰণ সংঘটিত কৰা হয় । জড়িত বিক্ৰিয়াটো লিখা  । 

 

 উত্তৰ:  AgNO3 (aq) + Cu (s) → Cu (NO3)2 (aq) + 2Ag (s)

          (ছিলভাৰ নাইট্ৰেট)   ( ক’পাৰ )       (ক’পাৰ নাইট্ৰেট )         ( ছিলভাৰ )

 

15. অধ:ক্ষেপণ বিক্ৰিয়া মানে কি বুজা ? উদাহৰণ দি বাখ্যা কৰা । 

 

উত্তৰ :  যি বিক্ৰিয়াৰই অধ:ক্ষেপ উৎপন্ন কৰে (পানীত অদ্ৰৱণীয় গোটা পদাৰ্থ) তাকে অধ:ক্ষেপণ বিক্ৰিয়া বোলে । 

উদাহৰণ : ক’পাৰ ছালফেটৰজলীয় দ্ৰৱৰ মাজেৰে হাইড্ৰ’জেন  ছালফাইড গেছ যাব দিলে কপাৰ ছালফাইডৰ এটা ক’লা অধ:ক্ষেপ আৰু ছ’ডিয়াম নাইট্ৰেট দ্ৰৱ উৎপন্ন হয় । 

 CuSO₄ (aq) + H₂S (g) → CuS (s) + H₂SO₄ (aq) 

(ক’পাৰ               (হাইড্ৰ’জেন         ( ক’পাৰ       ( ছালফাউৰিক এছিড)

 ছালফেট )            ছালফাইড )         ছালফাইড)   

 

  

16. অক্সিজেন লাভ আৰু হেৰুৱা সংজ্ঞাৰে তলৰ পদসমূহ  বাখ্যা কৰা । 

a.                 জাৰণ । 

b.                 বিজাৰণ ।

উত্তৰ :    (a)  জাৰণ :- যি বিক্ৰিয়াত কোনো এটা পদাৰ্থৰ লগত অক্সিজেন যোগ হয় তাকে জাৰণ  বিক্ৰিয়া বোলে । 

উদাহৰণস্বৰূপে: (i) S (s) + O₂ (g)   → SO₂ (g) 

                     ( ছালফাৰ) (অক্সিজেন)   ( ছালফাৰ ডাই অক্সাইড )

ছালফাৰে অক্সিজেন  লাভ কৰি ছালফাৰ ডাই অক্সাইড উৎপন্ন কৰে ।

 

(b) বিজাৰণ :- যি বিক্ৰিয়াত কোনো এটা পদাৰ্থই  অক্সিজেন হেৰুৱাই  তাকে জাৰণ  বিক্ৰিয়া বোলে । 

(i)      ZnO (s) + C (g) → Zn (s) + CO (g)

    ( যিংক অক্সাইড)   (কাৰ্বন)    ( যিংক)     ( কাৰ্বন মন’ক্সাইড)

যিংক অক্সাইড ৰ পৰা অক্সিজেন অপসাৰিত হৈছে ।  

 17.  এটা উজ্জল মুগা ৰঙৰ মৌল ‘X’ ক বায়ুত গৰম কৰাত ক’লা হৈ পৰিল । মৌল ‘X’ আৰু উৎপন্ন হোৱা ক’লা ৰঙৰ যৌগটোৰ নাম লিখা । 

উত্তৰ :  উজ্জল মুগা ৰঙৰ মৌল ‘X’ হৈছে কপাৰ (Cu) আৰু উৎপন্ন হোৱা ক’লা ৰঙৰ যৌগটো হৈছে ক’পাৰ (II) অক্সাইড (CuO

তলত দিয়া ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়াটো সংঘটিত হৈছে :

18. লোৰ বস্তুত ৰঙৰ প্ৰলেপ দিও কিয় ? 

 

উত্তৰ:   নিয়মীয়া সময়ৰ ব্যৱধানত লোৰ সামগ্ৰীৰ পৃষ্ঠভাগত ৰং প্ৰয়োগৰে মামৰ প্ৰতিৰোধ কৰিব পৰি । লোৰ বস্তুবোৰ বায়ুৰ জলীয় বাষ্পৰ সংস্পৰ্শত লো ফেৰাছ অক্সাইডলৈ জাৰিত হয় যি সংশ্লিষ্ট বস্তুৰ ওপৰত মামৰ বুলি কোবা ৰঙচুৱা মুগা বৰণৰ তৰপ হিচাপে বিৰাজ কৰে । সামগ্ৰীৰ পৃষ্ঠভাগত ৰঙে এক সুৰক্ষা প্রদায়ক প্রলেপ গঠন আ্রৰু এই প্রলেপে ধাতবীয় পৃষ্ঠৰ সৈতে বায়ুৰ আর্দ্রতাৰ  সংস্পৰ্শত প্রতিৰোধ কৰি মামৰ সৃষ্টি  হোবাত বাধা দিয়ে । 

 

19. তেল আৰু চৰ্বি থকা খাদ্যবস্তু নাইট্ৰ’জেনৰ পৰিৱেশত পেকেটত ভৰোৱা হয় কিয় ? 

উত্তৰ: তেল আৰু চৰ্বি থকা খাদ্যবস্তু নাইট্ৰ’জেনৰ পৰিৱেশত পেকেটত ভৰোৱা হয় কিয়নো নাইট্র’জেনে প্রতিজাৰক হিচাপে কাম কৰে যাৰ ফলত বায়ুৰ অক্সিজেনৰ পৰিৱেশত জাৰণ ঘটিব নোবাৰে । এনেদৰে দুর্গন্ধিতা বা ৰেনচিডিটি প্রতিৰোধ কৰিব পাৰি । 

 

20. এটা উদাহৰণৰে  সৈতে তলৰ পদসমূহ বাখ্যা কৰা । 

a.                 ক্ষয়ীভৱন । 

b.                 চৰ্বিৰ দুৰ্গন্ধিতা । 

উত্তৰ :   (a) ক্ষয়ীভৱন :-  জলীয় বাষ্প , এছিড আদিৰ প্রভাবত ধাতুৰ পৃষ্ঠভাগর অবক্ষয় সাধন হোবা প্রক্রিয়াটোয়েই হৈছে ক্ষয়ীভৱন । ক্ষয়ীভৱন প্রক্রিয়াই ধাতুৰে তৈয়াৰী সকলোবোৰ বস্তু বিশেষকৈ লোৰে তৈয়াৰী  বস্তু যেনে - গাড়ী-মটৰ , দলং , জাহাজ আদিৰ ক্ষতিসাধন কৰি জটিল সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰে । 

 বিভিন্ন ধাতুৰ ওপৰত ক্ষয়ীভৱনৰ কেইটামান প্ৰভাৱ হৈছে  : 

(i)  লোৰ ওপৰত ৰঙচুৱা মুগা বৰণৰ পাউদাৰৰ চামনি পৰে । 

(ii)  ছিলভাৰৰ ওপৰত ক’লা  চামনি পৰে । 

(iii) কপাৰৰ ওপৰত সেউজীয়া চামনি পৰে । 

 

উদাহৰণ : লোত মামৰে ধৰাটো সচৰাচৰ পৰিলক্ষিত হোৱা এবিধ ক্ষয়ীভৱন । লোৰ সামগ্ৰীবোৰত বায়ুৰ আৰ্দ্ৰতাৰ সংস্পৰ্শত ৰঙচুৱা  মুগা বৰণৰ  চামনি পৰে । 

 

(b)  চৰ্বিৰ দুৰ্গন্ধিতা :-  তেল অথবা চৰ্বিযুক্ত খাদ্য দীৰ্ঘসময়ৰ কাৰণে ৰাখি থলে বেয়া গোন্ধ তথা বেয়া স্বাদৰ সৃষ্টি হয় । ইয়াৰ কাৰণে এয়েই যে এনে খাদ্য দ্ৰব্যত থকা তেল আৰু চৰ্বি বায়ুৰ অক্সিজেনৰ দ্বাৰা জাৰিত হয় । এই পৰিঘটনাক দুৰ্গন্ধিতা বা ৰেনচিডিটি বুলি কোৱা হয় । 

 দুৰ্গন্ধিতা প্ৰতিৰোধ বা মন্থৰ কৰাৰ পদ্ধতিসমূহ :  

(i) চৰ্বিযুক্ত বা তেলযুক্ত খাদ্যসমূহত প্ৰতিজাৰক (জাৰণ প্ৰতিৰোধ কৰা দ্ৰৱ্য)  যোগ কৰি  দুৰ্গন্ধিতা প্ৰতিৰোধ  কৰিব পাৰি । 

(ii) বায়ুৰোধী পাত্ৰত ৰখা খাদ্যই জাৰণ প্ৰতিৰোধ কৰে । 

(iii)  চৰ্বিযুক্ত বা তেলযুক্ত খাদ্যসমূহত নাইট্ৰ’জেন যোগ কৰা হয় যাতে সেইবোৰ জাৰিত নহয় । 

উদাহৰণ :  গ্ৰীষ্মকালত মুকলি ঠাইত ৰখা মাখনত কিছুদিনৰ পাছত গোন্ধ আৰু স্বাদ সলনি হয় ।